Trên mạng xã hội, không khó để bắt gặp những bức ảnh đầy cảm xúc – từ cảnh đoàn tụ gia đình, vợ chồng nắm tay nhau suốt 90 năm cho đến hình ảnh bốn chị em già tóc bạc vẫn bên nhau. Những bức ảnh ấy dễ dàng thu hút hàng chục nghìn lượt like, chia sẻ và bình luận. Nhưng điều đáng nói là: nhiều bức trong số đó không phải thật – mà là sản phẩm của trí tuệ nhân tạo (AI).

Khi Cảm Xúc Bị Đánh Lừa Bởi Ảnh Giả

Một tài khoản Facebook “tích xanh” gần đây đăng tải bức ảnh “bốn chị em tròn 90 tuổi, chờ lời chúc mừng từ cộng đồng”. Bức ảnh bao gồm cả hình họ lúc nhỏ và hiện tại – khiến hàng nghìn người thả tim, bình luận chúc thọ. Tuy nhiên, những người tinh ý nhận ra: ảnh có chi tiết bất thường – như bàn tay biến dạng, hoa không có thân – dấu hiệu rõ ràng của ảnh do AI tạo ra.

Một tài khoản Facebook “tích xanh” gần đây đăng tải bức ảnh “bốn chị em tròn 90 tuổi, chờ lời chúc mừng từ cộng đồng”. Bức ảnh bao gồm cả hình họ lúc nhỏ và hiện tại – khiến hàng nghìn người thả tim, bình luận chúc thọ. Tuy nhiên, những người tinh ý nhận ra: ảnh có chi tiết bất thường – như bàn tay biến dạng, hoa không có thân – dấu hiệu rõ ràng của ảnh do AI tạo ra.

Đây không phải trường hợp cá biệt. Hàng loạt bức ảnh tương tự, như vợ chồng chụp từ mẫu giáo đến già hay nhóm bạn thân chụp ảnh từ thanh niên đến khi ngoài 80 tuổi, đều nhận lượng tương tác “khủng” trên X (Twitter) và Facebook – bất chấp đó là ảnh ảo.

Bức ảnh do AI tạo ra nhưng bị nhầm là ảnh thật.

AI Tạo Ảnh Đẹp Như Thật – Người Xem Khó Phân Biệt

Với sự phát triển vượt bậc của các công cụ tạo ảnh bằng AI như Midjourney, DALL·E, Stable Diffusion, việc tạo nên những bức ảnh "giả mà như thật" không còn là điều khó khăn. Chỉ với vài dòng mô tả (prompt), người dùng có thể tạo ra bức ảnh đầy cảm xúc như một bức ảnh kỷ niệm thật sự.

Chuyên gia công nghệ Duy Luân nhận định: “Hiện nay, rất khó phân biệt ảnh AI nếu không soi kỹ. Một số dấu hiệu nhận biết như bàn tay bị lỗi, đổ bóng sai, chữ viết nhòe hoặc biến dạng... nhưng AI đang cải thiện nhanh chóng những yếu điểm này.”

Chuyên gia AI Nguyễn Hồng Phúc cũng đồng tình: “Ngay cả với người có kiến thức chuyên môn, việc nhận biết ảnh AI ngày càng trở nên thách thức hơn.”

Khảo Sát: Người Dùng Dễ Bị Đánh Lừa

Một khảo sát từ Tidio (2023) cho thấy 87% người dùng nhầm lẫn ảnh AI với ảnh thật. Đáng chú ý, ngay cả những người có quan tâm đến AI và machine learning cũng trả lời sai khi được yêu cầu phân biệt giữa ảnh thật và ảnh AI tạo ra.

Nghiên cứu tại Đại học Waterloo (Canada) với 20 bức ảnh chân dung (nửa thật, nửa do AI tạo) cho thấy chỉ 61% người tham gia đoán đúng, thấp hơn mức kỳ vọng 85%. Điều này phản ánh nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch qua hình ảnh là rất lớn.

Ảnh do AI tạo.

Từ "Câu Like" Đến Nguy Cơ Tin Giả

Theo các chuyên gia, phần lớn những người tạo ảnh AI đăng lên mạng xã hội đều nhằm tăng tương tác, giải trí hoặc thử nghiệm công nghệ. Tuy nhiên, hệ lụy không dừng ở đó.

Duy Luân cảnh báo: “Dù nhiều người chỉ 'đăng cho vui', ảnh AI vẫn có thể tiếp tay cho thông tin sai lệch, đặc biệt khi liên quan đến chính trị, y tế hay sự kiện nhạy cảm.”

Nguyễn Hồng Phúc bổ sung: “Khi bạn chia sẻ, bình luận một bức ảnh không được xác thực, bạn có thể vô tình ảnh hưởng đến uy tín cá nhân hoặc góp phần phát tán nội dung độc hại.”

Làm Sao Để Nhận Diện Ảnh AI?

Chuyên gia khuyến nghị người dùng nên quan sát kỹ các chi tiết như tay, tóc, ánh sáng, chữ viết, kết cấu da, bối cảnh xung quanh... – vì đây là những khu vực AI thường xử lý chưa hoàn hảo.

Ngoài ra, có thể sử dụng các công cụ phát hiện ảnh AI như:

• Illuminarty
• AI or Not
• Hugging Face Detector
• Is It AI?

Nếu ảnh được sử dụng cho mục đích nghiêm túc (thuyết trình, báo chí, nghiên cứu), nên kiểm tra nguồn gốc bằng tìm kiếm hình ảnh ngược (reverse image search) hoặc hỏi ý kiến chuyên gia AI.