AI đang ngày càng len lỏi vào đời sống con người, không chỉ hỗ trợ công việc mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc. Một nghiên cứu mới từ MIT Media Lab và OpenAI cho thấy ChatGPT có thể khiến người dùng cảm thấy cô đơn hơn nếu sử dụng quá mức.

ChatGPT – Công cụ nâng cao năng suất nhưng cũng làm gia tăng cảm giác cô đơn?

Kể từ khi ra mắt vào cuối năm 2022, ChatGPT đã nhanh chóng trở thành hiện tượng toàn cầu, thu hút hơn 400 triệu người dùng hàng tuần. Công cụ AI này được ca ngợi vì giúp con người làm việc hiệu quả hơn, sáng tạo hơn và tiếp cận tri thức nhanh chóng. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây lại chỉ ra rằng, cũng như mạng xã hội, AI – cụ thể là ChatGPT – có thể đẩy người dùng về hai thái cực cảm xúc, đặc biệt là cảm giác cô đơn và phụ thuộc.

Nghiên cứu từ OpenAI và MIT Media Lab: ChatGPT có thể làm tăng sự cô lập xã hội

Trong một nghiên cứu hợp tác giữa OpenAI và MIT Media Lab, các nhà khoa học đã phân tích hàng triệu tương tác giữa người dùng và ChatGPT, thông qua cả văn bản lẫn giọng nói. Gần 4.000 người dùng đã tham gia khảo sát trong vòng bốn tuần, với dữ liệu thu thập từ nhiều cấp độ khác nhau, từ thời lượng sử dụng đến cảm xúc sau khi trò chuyện với chatbot.

Kết quả cho thấy một xu hướng đáng lo ngại: những người sử dụng ChatGPT với tần suất cao thường có xu hướng cảm thấy cô đơn hơn, ít giao tiếp xã hội hơn và tăng mức độ phụ thuộc vào công cụ AI.

AI đang ngày càng len lỏi vào đời sống con người, không chỉ hỗ trợ công việc mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc.

Sự mâu thuẫn trong trải nghiệm người dùng: ChatGPT có thể vừa giúp, vừa hại

Điều thú vị là nhóm nghiên cứu phát hiện một nghịch lý: Tính năng trò chuyện bằng giọng nói của ChatGPT giúp người dùng cảm thấy bớt cô đơn hơn trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, với những người vốn đã cảm thấy cô đơn, việc sử dụng ChatGPT thường xuyên lại có xu hướng khiến tình trạng cô lập trầm trọng hơn theo thời gian.

Điều này tương tự với những gì từng xảy ra với mạng xã hội – ban đầu là công cụ kết nối, nhưng về lâu dài, lại có thể góp phần làm tăng cảm giác cô đơn nếu người dùng không kiểm soát tần suất sử dụng.

GPT-4o và GPT-4.5: AI ngày càng “thấu hiểu cảm xúc”, nhưng có thể tác động tâm lý mạnh mẽ hơn

Khảo sát lần này sử dụng GPT-4o – mô hình đa phương thức của OpenAI công bố vào tháng 5/2024, với khả năng xử lý giọng nói, hình ảnh và văn bản cùng lúc. Đây là một bước tiến mạnh mẽ trong việc giúp AI giao tiếp tự nhiên và “người” hơn.

Đáng chú ý, chỉ một tháng sau đó, GPT-4.5 – phiên bản AI với khả năng nhận diện cảm xúc và phản hồi tinh tế hơn – cũng được OpenAI giới thiệu. Dù vậy, phía OpenAI và MIT Media Lab vẫn chưa xác nhận liệu họ có tiếp tục nghiên cứu ảnh hưởng tâm lý của GPT-4.5 đối với người dùng hay không.

Phía OpenAI và MIT Media Lab vẫn chưa xác nhận liệu họ có tiếp tục nghiên cứu ảnh hưởng tâm lý của GPT-4.5 đối với người dùng hay không.

Ý nghĩa của nghiên cứu: Cảnh báo sớm về sự ảnh hưởng của AI tới sức khỏe tinh thần

Theo Business Insider, nghiên cứu này mang ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh con người ngày càng khó nhận ra tác động cảm xúc khi tương tác với các công nghệ mới như AI. Trước đây, phải mất nhiều năm để giới khoa học hiểu được mặt trái của mạng xã hội đối với sức khỏe tâm thần. Vì vậy, việc đánh giá sớm tác động của AI là điều cần thiết.

AI có thể mang lại tiện ích vượt trội, nhưng nếu sử dụng không kiểm soát, nó cũng có thể trở thành nguyên nhân khiến người dùng trở nên ít kết nối xã hội hơn, đặc biệt với những người dễ bị tổn thương về mặt cảm xúc.

Kết luận: Giữ sự cân bằng giữa công nghệ và cảm xúc con người

AI đang thay đổi cách chúng ta làm việc, học tập và tương tác. Nhưng cũng như mọi công nghệ khác, việc sử dụng AI cần đi kèm với nhận thức đúng đắn và sự giới hạn phù hợp. ChatGPT hay bất kỳ công cụ nào khác không thể thay thế hoàn toàn con người – nhất là trong các mối quan hệ cảm xúc.

Các nhà nghiên cứu khuyến nghị người dùng nên tự quan sát cảm xúc bản thân sau khi sử dụng AI, tránh lạm dụng công cụ như một phương tiện giải tỏa cô đơn, mà nên kết hợp với các hoạt động kết nối xã hội thực tế.