Ngày 17/4, một công ty khởi nghiệp có tên Mechanize chính thức ra mắt tại Mỹ và ngay lập tức thu hút sự chú ý với tuyên bố đầy tham vọng: “Tự động hóa hoàn toàn mọi công việc và toàn bộ nền kinh tế” bằng trí tuệ nhân tạo. Dù lời tuyên bố này hứa hẹn một tương lai giàu có và hiệu quả, nhưng nó cũng nhanh chóng vấp phải nhiều chỉ trích gay gắt từ giới chuyên gia và cộng đồng công nghệ.

Tầm nhìn “tự động hóa toàn diện” của Mechanize

Trên blog chính thức, Mechanize khẳng định:

“Chúng tôi đặt cược rằng phần lớn giá trị mà AI mang lại sẽ đến từ việc tự động hóa các công việc lao động thông thường. Tuy nhiên, các mô hình AI hiện nay còn tồn tại nhiều hạn chế nghiêm trọng như thiếu khả năng hiểu ngữ cảnh dài, không ổn định, xử lý đa phương thức yếu, và không thể thực hiện kế hoạch dài hạn một cách nhất quán.”

Mechanize cho biết họ sẽ tập trung xây dựng dữ liệu huấn luyện và tiêu chuẩn đánh giá nhằm khắc phục những điểm yếu này, hướng tới một hệ thống AI có thể vận hành thay con người trong toàn bộ môi trường lao động.

Đằng sau Mechanize là những ai?

Mechanize được sáng lập bởi Tamay Besiroglu và Ege Erdil, hai nhà nghiên cứu danh tiếng trong lĩnh vực AI, đồng thời là đồng sáng lập của công ty nghiên cứu Epoch AI. Với xuất thân từ cộng đồng khoa học có uy tín, dự án này đã nhanh chóng nhận được đầu tư từ nhiều cái tên lớn như:

• Nat Friedman (cựu CEO GitHub)
• Patrick Collison (CEO Stripe)
• Daniel Gross, Jeff Dean, Sholto Douglas, Marcus Abramovitch, v.v.

Marcus Abramovitch – giám đốc quỹ đầu cơ AltX – là một trong số ít nhà đầu tư xác nhận công khai, cho biết:

“Tôi chọn đầu tư vì nhóm sáng lập này suy nghĩ về AI sâu sắc hơn bất kỳ ai mà tôi từng biết.”

Tranh cãi nổ ra: Cơ hội hay hiểm họa?

Ngay sau khi tuyên bố của Mechanize được công bố, nhiều chuyên gia bày tỏ sự lo ngại về hậu quả xã hội nếu AI thực sự thay thế được phần lớn lao động con người.

Anthony Aguirre, nhà vật lý tại Đại học California và đồng sáng lập Future of Life Institute, lên tiếng trên mạng xã hội:

“Tôi tôn trọng những gì họ từng làm với Epoch AI, nhưng mục tiêu tự động hóa toàn bộ công việc là một thiệt hại lớn cho nhân loại nếu thành hiện thực.”

Một người dùng X (Twitter) thẳng thắn đặt câu hỏi: “Nếu con người mất việc, họ sẽ dùng tiền đâu để mua các sản phẩm mà AI sản xuất?”

Đáp lại, Besiroglu lập luận rằng năng suất do AI mang lại sẽ giúp tạo ra của cải vượt trội, từ đó giúp tiền lương tăng lên trong những lĩnh vực mà AI không thể thay thế. Ông cho rằng “sự sung túc toàn diện” là điều có thể đạt được nếu con người biết phân bổ lại vai trò của mình.

AI có thực sự đe dọa việc làm?

Dù Mechanize chưa đưa ra bản demo sản phẩm cụ thể, nhưng mối lo AI thay thế con người không phải điều mới.

Theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), 60% việc làm tại các nền kinh tế tiên tiến như Mỹ, Anh, Đức có thể bị ảnh hưởng bởi AI.

Một nghiên cứu của Viện Tony Blair cho biết: 3 triệu việc làm tại khu vực tư nhân ở Anh có nguy cơ bị thay thế.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) công bố rằng từ nay đến năm 2030, 41% doanh nghiệp dự kiến sẽ cắt giảm nhân sự do AI, nhưng cũng có đến 77% doanh nghiệp cam kết đào tạo lại lực lượng lao động để thích nghi.

Cần thích nghi thay vì hoảng loạn

Trong một cuộc đối thoại cuối năm ngoái với “cha đỡ đầu AI” Yoshua Bengio, ông Trương Gia Bình – Chủ tịch FPT – nhận định AI không phải là kẻ cướp việc, mà là “đồng minh của con người”. Ông kêu gọi mọi người cần học cách hợp tác với công nghệ bằng cách:

• Hiểu biết về AI, học máy, khoa học dữ liệu
• Trau dồi kỹ năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề
• Linh hoạt thích nghi để làm việc song hành với hệ thống thông minh

AI thay thế con người: Chuyện tương lai gần?

Mối lo ngại về việc AI thay thế người lao động không phải là điều hoàn toàn vô căn cứ. Đặc biệt, nếu các AI Agent – tác nhân AI tự động – đủ khả năng thực hiện các tác vụ kéo dài, phức tạp mà không cần giám sát, thì tác động xã hội sẽ sâu sắc và khó lường hơn nhiều.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng khả năng tự động hóa không đồng nghĩa với việc AI có thể thay thế mọi mặt trong đời sống. Rất nhiều công việc vẫn cần sự tương tác con người, cảm xúc, đạo đức và sự sáng tạo – điều mà hiện tại AI vẫn chưa thể sao chép hoàn hảo.

Kết luận: Mechanize là giấc mơ AI toàn năng, nhưng liệu có nên?

Tuyên bố của Mechanize như một “tiếng chuông tương lai” cảnh báo rằng cuộc cách mạng AI sẽ không dừng lại ở hỗ trợ – mà sẽ đi xa hơn, đến mức thay thế hoàn toàn.

Liệu đó có phải là con đường nhân loại nên theo đuổi? Hay sẽ là một cuộc đánh đổi mà chúng ta phải trả giá bằng chính sự tồn tại của lao động con người?

Câu trả lời vẫn đang được viết tiếp – không chỉ bởi những người sáng lập như Tamay Besiroglu, mà còn bởi cách mà xã hội, doanh nghiệp và từng cá nhân lựa chọn thích nghi với AI trong kỷ nguyên mới.