Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động sâu sắc đến thị trường lao động toàn cầu – không chỉ tạo ra cơ hội mới, mà còn làm lung lay nhiều ngành nghề tưởng chừng "bất khả xâm phạm". Từ nhiếp ảnh, biên dịch, thiết kế, đến y tế, AI mang theo cả hy vọng lẫn lo ngại. Hãy cùng khám phá bức tranh hai chiều này qua những câu chuyện có thật.

Khi Ảnh AI “Lấn Lướt” Nhiếp Ảnh Gia

Một sáng đầu tháng 3, khi đang đọc báo, nhiếp ảnh gia Oliver Fiegel (47 tuổi, sống tại Munich – Đức) giật mình khi nhìn thấy bức ảnh minh họa lạ kỳ: một cậu bé đuổi theo quả bóng giữa cánh đồng, nhưng những bông hoa dại thì “trôi nổi” không có thân, còn bàn tay cậu bé bị biến dạng.

Fiegel nhanh chóng nhận ra đây là ảnh do AI tạo ra – điều mà vài năm trước còn rất hiếm. Ông thừa nhận: “Khách hàng của tôi từng là các tạp chí lớn, nhưng giờ họ sử dụng ảnh minh họa AI vì nó... rẻ và nhanh hơn.”

18 năm theo nghề, giờ đây ông buộc phải tính tới việc chuyển hướng – thậm chí là mở quán rượu vang để kiếm sống. “Nhiếp ảnh là đam mê, là nghề tôi theo đuổi cả đời. Nhưng AI đang làm thay đổi tất cả – quá nhanh và quá tàn nhẫn.”

Minh họa AI có thể khiến con người mất việc.

Biên Dịch Viên Và Cơn “Sóng Thần” Dịch Tự Động

Karl Kerner, 64 tuổi, là một biên dịch viên kỳ cựu tại Đức, chuyên dịch các tài liệu khoa học bằng ba thứ tiếng. Tuy nhiên, ông nói rằng “công việc gần như đã dừng lại”. Với sự phát triển nhanh chóng của các công cụ như DeepL, Google Translate hay các phần mềm dịch chuyên ngành, nhu cầu thuê người dịch tay đang giảm mạnh.

“Tôi từng tự hào về sự hiểu biết văn hóa và ngôn ngữ của mình, nhưng chỉ sau một đêm, mọi thứ trở nên... vô giá trị,” ông nói. “Giống như ai đó rút tấm thảm dưới chân tôi.”

Dẫu vậy, Kerner không phủ định hoàn toàn vai trò của AI. Ông vẫn nhận một số hợp đồng, sử dụng công cụ dịch để tiết kiệm thời gian, sau đó chỉnh sửa bằng kiến thức chuyên môn. “AI có thể là công cụ hỗ trợ, miễn là bạn biết cách sử dụng nó.”

Họa Sĩ Minh Họa: “Tôi Không Thể Cạnh Tranh Với Giá 10 USD”

Jenny Turner, 33 tuổi, từng bán tranh minh họa trên Etsy với giá 100 USD mỗi bức. Tuy nhiên, chỉ trong 2 năm – trùng với thời điểm bùng nổ công cụ tạo ảnh AI như Midjourney, DALL·E, thị trường đã thay đổi chóng mặt.

“Giờ đây, những hình ảnh tương tự do AI tạo ra chỉ bán với giá 10 USD, và khách hàng chấp nhận điều đó,” cô nói trong bức xúc. “Tôi cảm thấy trống rỗng – như thể công sức, đam mê và những năm tháng học vẽ trở nên vô nghĩa.”

Dù chưa quyết định bỏ nghề, Turner đang nghiêm túc cân nhắc chuyển sang lĩnh vực khác.

Bác Sĩ Gia Đình: AI Là Trợ Lý Đắc Lực

Không phải ai cũng nhìn AI bằng con mắt tiêu cực. Alexander Calvey, bác sĩ đa khoa tại Surrey (Anh), chia sẻ rằng việc ứng dụng AI để hỗ trợ viết ghi chú bệnh án giúp ông tiết kiệm thời gian và cải thiện chất lượng công việc.

“Tôi có thể dành nhiều thời gian hơn để thực sự chăm sóc bệnh nhân,” ông nói. Trong trường hợp này, AI đóng vai trò như một trợ lý thông minh, giúp con người làm việc hiệu quả hơn, thay vì thay thế hoàn toàn.

AI – Kẻ Cướp Việc Hay Đồng Minh Mạnh Mẽ?

Theo báo cáo từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), trong 5 năm tới, gần 41% doanh nghiệp có kế hoạch cắt giảm nhân sự vì AI, nhưng đến 77% cũng khẳng định sẽ đào tạo lại đội ngũ để thích nghi với công nghệ mới. Những nghề dễ bị ảnh hưởng gồm: thiết kế đồ họa, thư ký, nhân sự, biên dịch,...

Ngược lại, gần 70% doanh nghiệp cho biết sẽ tuyển dụng nhân sự có khả năng làm việc cùng AI, đặc biệt trong lĩnh vực thiết kế và triển khai hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Góc Nhìn Từ Các Chuyên Gia: “Thích Nghi Hay Biến Mất”

Yoshua Bengio – “cha đỡ đầu của AI” và ông Trương Gia Bình – Chủ tịch FPT, cùng cho rằng AI không cướp việc, nhưng sẽ thay đổi cách chúng ta làm việc. Những công việc đơn giản sẽ bị tự động hóa trước, còn những việc đòi hỏi tư duy và kỹ năng chuyên sâu vẫn cần con người đảm nhận.

“AI nên được xem là đồng minh, không phải mối đe dọa. Nhưng nếu không thích nghi, bạn sẽ bị bỏ lại phía sau,” ông Bình nhấn mạnh.

Tương Lai: AI Gây Mất Việc – Nhưng Cũng Tạo Việc Mới

Theo McKinsey, đến năm 2030, AI không chỉ thay thế công việc cũ mà còn tạo ra 20 – 50 triệu việc làm mới trên toàn cầu. Những vị trí mới liên quan đến phát triển phần mềm AI, kiểm thử, dữ liệu, đạo đức AI, và hỗ trợ con người tương tác với công nghệ.

Không Phải Chọn “AI Hay Con Người”, Mà Là “AI Cùng Con Người”

AI đang định hình lại tương lai công việc. Một số nghề đang dần biến mất, nhưng cũng có những cơ hội mới mở ra cho những người biết học hỏi, nâng cấp bản thân và chủ động thích nghi.

Nếu bạn đang ở trong nhóm ngành chịu ảnh hưởng bởi AI, đừng hoảng loạn – hãy học cách sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, phát triển các kỹ năng không thể thay thế như tư duy phản biện, giao tiếp, sáng tạo, và đạo đức nghề nghiệp.