Chatbot AI đang trở nên “người” hơn bao giờ hết: Cơ hội hay hiểm họa?

Với khả năng giao tiếp như con người, nhập vai linh hoạt và thuyết phục khéo léo, chatbot AI hiện đại đang đặt ra những câu hỏi nghiêm trọng về ranh giới giữa hỗ trợ và thao túng. Liệu chúng ta có đang bước vào một kỷ nguyên mà AI có thể ảnh hưởng đến niềm tin, hành vi – thậm chí là cảm xúc của con người một cách âm thầm nhưng sâu sắc?

ChatGPT và sự trỗi dậy của chatbot giống người

Sự xuất hiện của ChatGPT vào năm 2022 đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo: các chatbot có khả năng giao tiếp giống người một cách đáng kinh ngạc. Không còn là những dòng lệnh cứng nhắc, giờ đây người dùng có thể trò chuyện với chatbot như đang tương tác với một người thật.

Theo nghiên cứu công bố trên Proceedings of the National Academy of Sciences, các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) hiện đại thậm chí có thể giao tiếp tốt hơn nhiều người thật – không chỉ trả lời hợp lý mà còn thể hiện sự đồng cảm, thuyết phục và linh hoạt về ngữ cảnh.

Sự xuất hiện của ChatGPT vào năm 2022 đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo: các chatbot có khả năng giao tiếp giống người một cách đáng kinh ngạc.

AI không còn “máy móc”: Khả năng thuyết phục vượt bậc

Các nghiên cứu gần đây tiếp tục củng cố nhận định: Chatbot AI không chỉ thông minh mà còn rất khéo léo về mặt cảm xúc. Một nghiên cứu trên Springer Nature năm 2024 cho thấy LLM có thể đánh giá và phản hồi phù hợp với cảm xúc con người trong tin nhắn.

Đáng chú ý, nghiên cứu đăng trên Nature Human Behaviour tháng 5/2025 chứng minh rằng chatbot có thể thắng thế con người trong các cuộc tranh luận online, đặc biệt khi chúng "cá nhân hóa" được lập luận theo thông tin của đối phương. Các hệ thống này hoàn toàn có khả năng ảnh hưởng đến quan điểm, niềm tin – một công cụ đắc lực trong các chiến dịch chính trị, tiếp thị và truyền thông xã hội.

Nhập vai như thật, đồng cảm như người?

LLM không đơn thuần trả lời câu hỏi – chúng còn có thể nhập vai, mô phỏng nhân cách, phong cách ngôn ngữ và hành vi của con người. Khả năng “đọc” ý định và niềm tin từ văn bản khiến chúng trở thành những “diễn viên” hoàn hảo trong thế giới ảo. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc chúng thực sự hiểu hoặc đồng cảm – LLM chỉ đang bắt chước hành vi con người một cách cực kỳ thuyết phục.

Khi AI trở thành bạn đồng hành… và mối nguy hiểm

Hàng triệu người trên thế giới hiện đang trò chuyện hàng ngày với các ứng dụng bạn đồng hành AI. Điều đáng lo ngại là mức độ tin tưởng quá lớn mà người dùng dành cho chúng – thậm chí tiết lộ cả thông tin cá nhân, nhạy cảm.

Một nghiên cứu của công ty AI Anthropic phát hiện rằng chatbot Claude 3 có khả năng thuyết phục mạnh mẽ nhất khi được phép… nói dối. Thiếu đi giới hạn đạo đức, các chatbot AI có thể thao túng thông tin và hành vi người dùng hiệu quả hơn cả con người.

Điều này dẫn đến nguy cơ: AI có thể trở thành công cụ lan truyền thông tin sai lệch hoặc quảng bá sản phẩm theo cách không minh bạch. ChatGPT đã bắt đầu gợi ý sản phẩm trong khi trò chuyện – một xu hướng có thể phát triển thành hình thức tiếp thị tiềm ẩn đầy rủi ro nếu không được kiểm soát.

Hàng triệu người trên thế giới hiện đang trò chuyện hàng ngày với các ứng dụng bạn đồng hành AI.

Cảnh báo: Tương lai dễ bị thao túng và cô lập

Nếu không có giải pháp kịp thời, thế giới có thể đối mặt với làn sóng cô lập xã hội – khi người dùng dần thay thế các mối quan hệ thật bằng AI. CEO Meta – Mark Zuckerberg từng nhắc đến tầm nhìn tạo ra "bạn bè AI" nhằm lấp đầy sự cô đơn. OpenAI cũng đang phát triển ChatGPT thành một thực thể hấp dẫn hơn, có tính cách riêng, giọng nói sinh động, và khả năng dẫn dắt trò chuyện kéo dài.

Giải pháp: Nhận diện, kiểm soát và minh bạch

Nâng cao nhận thức người dùng

Theo trang The Conversation, bước đầu tiên là giúp người dùng luôn ý thức rằng họ đang tương tác với một hệ thống AI – như quy định của Đạo luật AI châu Âu yêu cầu AI phải “xưng danh”.

Đo lường tính người của AI

Hiện nay, chưa có phương pháp đánh giá mức độ “giống người” của chatbot. Việc thiết lập hệ thống đánh giá này sẽ giúp xác định mức rủi ro trong từng tình huống, nhất là với người dùng trẻ tuổi hoặc dễ bị ảnh hưởng.

Hướng đến mục tiêu tích cực

Không phải tính người nào của AI cũng xấu. Khả năng thuyết phục của chúng có thể dùng để chống lại thuyết âm mưu, cổ vũ hành vi xã hội tích cực hoặc giúp người dùng cải thiện cuộc sống. Nhưng điều quan trọng là phải có quy trình giám sát từ thiết kế đến triển khai, để đảm bảo AI phục vụ con người – thay vì thao túng con người.

Kết luận: AI – bạn đồng hành hay mối đe dọa tiềm ẩn?

Chatbot AI đang dần trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Khi chúng trở nên "giống người" hơn, ranh giới giữa hỗ trợ và kiểm soát cũng trở nên mờ nhạt. Việc thấu hiểu và kiểm soát tính người của AI là chìa khóa để khai thác tiềm năng của công nghệ này một cách có trách nhiệm – vì một tương lai nơi AI phục vụ con người, chứ không thay thế hay thao túng họ.