Khi trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng mạnh mẽ và phổ biến, việc phân biệt giữa người thật và máy móc trên Internet trở nên ngày càng khó khăn – ngay cả với các chuyên gia an ninh mạng. Những lỗ hổng trong xác thực danh tính đang bị tin tặc khai thác tinh vi, báo động về một tương lai mà con người phải “chứng minh mình là thật” trong thế giới số.

Kẻ tấn công ẩn mình dưới danh nghĩa ứng viên AI

Một trong những ví dụ rõ ràng nhất đến từ công ty an ninh mạng Mỹ KnowBe4. Năm ngoái, họ gặp sự cố nghiêm trọng khi tuyển dụng nhân viên từ xa – nhưng “ứng viên” hóa ra là hacker giả danh, cố gắng cài mã độc vào hệ thống.

Dù đã trải qua đầy đủ các bước xác minh: phỏng vấn qua video, kiểm tra lý lịch, xác thực người tham chiếu, KnowBe4 vẫn bị đánh lừa. Chỉ khi cấp laptop cho nhân viên mới và phát hiện hoạt động tải mã độc đáng ngờ, công ty mới biết mình đã bị tấn công.

Kẻ gian đã sử dụng danh tính thật của một công dân Mỹ để qua mặt hệ thống xác minh – một minh chứng cho thấy AI đang hỗ trợ tội phạm mạng tinh vi đến mức nào.

Ảnh đại diện bằng AI, hồ sơ ảo – kịch bản không còn là giả tưởng

KnowBe4 sau đó công bố ảnh minh họa cho thấy hacker đã sử dụng ảnh stock và chỉnh sửa bằng AI để tạo ra hồ sơ nhân sự giả. Nhưng đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng.

Theo Financial Times, AI hiện đã được sử dụng để tạo ra các “chatbot người” vô cùng sống động – từ giọng nói, cử chỉ, biểu cảm cho đến ảnh/video đại diện. Trong một tương lai không xa, người dùng khó lòng phân biệt giữa AI và con người thật trên mạng.

KnowBe4 minh họa việc hacker giả mạo ảnh cá nhân, với ảnh stock (trái) và ảnh được chỉnh sửa bằng AI.

Hàng nghìn sinh viên “ma” dùng AI để lừa tiền hỗ trợ học phí

Không chỉ giả danh ứng viên, AI còn bị khai thác để tạo ra hàng loạt danh tính sinh viên ảo. Theo Fortune, các mạng lưới tội phạm đã dùng AI để tạo hàng nghìn hồ sơ sinh viên giả, đăng ký học tại các trường đại học Mỹ nhằm chiếm đoạt hàng triệu USD học bổng và hỗ trợ tài chính.

Jordan Burris – Phó Chủ tịch công ty chống gian lận Socure – cho biết: trong một số trường hợp, 20% đến 60% sinh viên đăng ký là giả. Đây là con số đáng báo động, chứng minh AI không chỉ tạo ra nhân dạng ảo, mà còn đủ thuyết phục để qua mặt hệ thống tuyển sinh quốc gia.

Chatbot vượt qua bài Turing – đâu là giới hạn giữa người và máy?

Một nghiên cứu đăng trên Proceedings of the National Academy of Sciences năm 2024 cho thấy các chatbot hiện nay đã đạt đến trình độ giao tiếp ngang ngửa – thậm chí vượt người thật trong nhiều trường hợp. Những hệ thống sử dụng mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) có thể vượt qua bài Turing – tiêu chuẩn dùng để kiểm tra xem máy có thể đánh lừa người đối thoại hay không.

Ngay cả Mark Zuckerberg, CEO Meta, cũng thừa nhận: “Mỗi người sẽ có nhiều bạn là AI hơn là bạn thật. Bởi AI có thể hiểu họ một cách sâu sắc nhất.” Tuyên bố được đưa ra tại sự kiện Stripe Sessions 2025 ở San Francisco, càng khẳng định hướng đi của các nền tảng xã hội và AI trong tương lai gần.

Minh họa con người tương tác với máy móc.

Từ “nghi ngờ là ảo” thành “mặc định là ảo” – chuẩn mực mới trên Internet?

Trước làn sóng AI giả mạo tinh vi, giới an ninh mạng khuyến nghị người dùng nên mặc định mọi đối tác trực tuyến là không thật, trừ khi có thể xác minh ngược lại. Xu hướng này làm tăng nhu cầu về các hệ thống xác thực sinh trắc học và chứng chỉ danh tính kỹ thuật số.

Ông Andrew Bud, nhà sáng lập công ty iProov, gọi đây là xác thực tính “sống động” (liveness) – xác minh người đang tương tác là thật, tồn tại và đang hiện diện. Công nghệ của iProov chiếu ánh sáng màu vào khuôn mặt và phân tích phản xạ sinh học, cho kết quả trong 2,5 giây. Hiện iProov đã có hơn 100 triệu lượt sử dụng, chủ yếu trong lĩnh vực tài chính và hành chính công.

Worldcoin và hộ chiếu kỹ thuật số của Sam Altman

Ở quy mô toàn cầu, Sam Altman – CEO OpenAI – cũng đang triển khai Orb, thiết bị quét mống mắt do công ty Tools for Humanity phát triển. Khi quét, người dùng được cấp World ID – hộ chiếu kỹ thuật số xác nhận là “con người thật”, đồng thời nhận 42 USD dưới dạng tiền mã hóa Worldcoin.

Đến tháng 4/2025, đã có khoảng 13,5 triệu người tại 23 quốc gia đăng ký sử dụng Orb. Mục tiêu cuối cùng, theo Altman, là xây dựng một nền tảng xác thực danh tính toàn cầu, giúp con người vẫn giữ vị trí đặc biệt trong kỷ nguyên AGI – Trí tuệ nhân tạo tổng quát.

“Chúng ta cần một cách để xác định, xác thực con người trong thời đại AI. Đảm bảo con người vẫn là trung tâm,” Altman phát biểu trong sự kiện đầu năm tại San Francisco.

Kết luận

Trước sự bùng nổ của công nghệ AI và chatbot mô phỏng con người, xác thực danh tính không còn là lựa chọn, mà là nhu cầu sống còn. Từ các công ty tuyển dụng đến trường đại học, ngân hàng hay mạng xã hội – tất cả đều phải thích nghi với thực tế rằng AI đang xóa nhòa ranh giới giữa thật và ảo.